Cẩm nang truyền thông (P. III)

CÁC PHƯƠNG TIỆN IN ẤN

Có nhiều phương pháp và cách thể hiện khác nhau cho chiến lược thông tin của bạn. Sau đây là mô tả những cách thể hiện trên báo, nội san và tạp chí.

BÁO

Tùy vào nơi bạn sống có đông người hay không và có gần với một thành phố lớn hay không mà bạn có thể tiếp cận được với một tờ nhật báo quốc gia hay quốc tế, hay một tờ nhật báo địa phương, hay một tuần báo địa phương. Hãy làm quen với tờ báo bằng cách theo dõi xem họ đề cập đến những vấn đề bạn đang quan tâm như thế nào. Nếu bạn biết có phóng viên nào quan tâm đến vấn đề đó, hãy liên hệ trực tiếp với anh ta/cô ta. Với một tờ báo nhỏ hơn, bạn có thể liên hệ với biên tập viên thời sự về phóng sự của bạn. Vào những lúc khác nhau, bạn có thể gửi cho tất cả những người này những thông cáo báo chí và tập hồ sơ với những thông tin có liên quan.

PHÓNG SỰ

Hãy gửi một thông cáo báo chí cho đích danh một người nếu có thể, với những thông tin cụ thể mà bạn nghĩ là đáng được đưa lên bản tin. Hãy nhớ rằng nhiều người đang cạnh tranh để có được sự chú ý của biên tập viên/phóng viên, vì vậy hãy giúp phóng viên mà bạn đang liên hệ “giới thiệu” phóng sự của bạn với biên tập viên của tờ báo. Bạn nên cung cấp những thông tin cơ sở ngắn gọn, đưa cho phóng viên tên và địa chỉ liên lạc của những người cần thiết có thể cung cấp thêm thông tin. Hãy tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phóng viên để anh ta viết một phóng sự về vấn đề của bạn.

TRUYỆN PHÓNG SỰ

Đây là cơ hội để tiếp cận vấn đề theo một góc độ mang tính cá nhân hơn và phân tích kỹ xem một vấn đề ảnh hưởng đến một cá nhân cụ thể như thế nào. Bạn có thể đi sâu vào những nhận thức của riêng bạn trong một câu chuyện phóng sự, và không bị giới hạn chỉ ở những thực tế trong thông tin. Nếu tờ báo bạn đang liên hệ không đủ lớn để có một biên tập viên cho loại hình truyện phóng sự thì bạn có thể tự viết và gửi bài cho họ để đăng. Hãy gửi kèm vài tấm ảnh đẹp cùng với bài viết.

Ý KIẾN BẠN ĐỌC

Nhiều tờ báo lớn có một trang đối diện với trang ý kiến bạn đọc, trên đó in những mẩu nói lên ý kiến bạn đọc với những nhận xét chủ quan về các tin tức, phóng sự. Một bài “nhịp cầu bạn đọc” thường dài khoảng 750 từ tiếng Anh. Bất kỳ ai cũng có thể gửi bài cho biên tập viên tờ báo. Nếu có thể, bạn hãy gọi điện cho Tổng Biên tập để hỏi về những yêu cầu cụ thể để được đăng trên trang “ý kiến bạn đọc” của tờ báo đó. Nói chung, biên tập sẽ yêu cầu bạn phải cho họ “độc quyền”, có nghĩa là bạn phải hứa không gửi bài đến bất kỳ tờ báo nào khác nếu họ đã nhận in bài đó cho bạn. Chính sách in những bài báo như thế này của mỗi tờ báo là khác nhau. Trên tờ Thời báo New York, trang “ý kiến bạn đọc”, có những dòng sau:

Độc giả cần lưu ý -- Trang “Ý kiến bạn đọc” sẵn sàng tiếp nhận tất cả những bản thảo được gửi đến một cách tự nguyện. Tuy nhiên, do số lượng bài gửi quá lớn, chúng tôi tiếc là không thể thông báo đã nhận được bài gửi của các bạn hay gửi trả bài cho các bạn trừ phi bài viết được gửi kèm với một phong bì đã dán sẵn tem và đề sẵn địa chỉ. Nếu bản thảo được chấp nhận đăng, tác giả sẽ được thông báo trong vòng hai tuần.

THƯ GỬI TỔNG BIÊN TẬP

Đây là một trong những mục được nhiều người đọc nhất trong một tờ báo. Đây là một cơ hội tuyệt vời để bạn bày tỏ quan điểm của mình về một vấn đề mà bạn rất quan tâm. Điều quan trọng nhất, ngay cả khi thư của bạn không được đăng, là bạn đã có cơ hội tốt để luyện cách trình bày ý nghĩ của mình một cách mạch lạc và súc tích. Bạn sẽ có cơ hội tốt nhất để bài của bạn được in nếu bạn nhận xét trực tiếp một bài báo nào đó.

Thư gửi Tổng biên tập cần phải được viết ngay sau khi bài báo mà bạn định nhận xét xuất hiện. Đừng chờ đợi! Hãy viết ngay! Hãy càng ngắn gọn càng tốt. Hãy nói rõ mình đang nhận xét bài báo nào, có tiêu đề là gì, ngày ra báo và tên phóng viên. Nếu bạn có thông tin muốn bổ sung vào những thông tin đã được đăng, hãy làm điều đó. Hãy ký tên dưới bức thư và ghi rõ họ tên và tên cơ quan của bạn nếu cơ quan có liên hệ với vấn đề bạn đang bàn. Tốt nhất là bức thư gửi tổng biên tập nên dài 200 từ. Nếu bạn muốn viết dài hơn, hãy nghĩ đến việc viết cho mục “Ý kiến bạn đọc”.

NỘI SAN

Nhiều tổ chức phi chính phủ (NGOs) xuất bản những nội san và tạp chí. Nếu vấn đề của bạn liên quan đến lĩnh vực của một tổ chức phi chính phủ, có thể họ sẽ quan tâm đến việc in một bài báo về bạn hay tổ chức của bạn trong nội san của họ. Thư viện địa phương, Trung tâm Thông tin Hoa Kỳ hay các đại diện tổ chức phi chính phủ có thể cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về cách liên hệ với biên tập viên của nội san hay tạp chí. Nhiều tổ chức phi chính phủ có rất nhiều thành viên quốc tế và nội san của họ được lưu hành rộng rãi.

Dưới đây là một ví dụ về việc bạn có thể sử dụng nội san của một tổ chức quốc tế để đề cập đến vấn đề của bạn trên các phương tiện truyền thông. Một phụ nữ sống ở một nước đang phát triển đang cố gắng cải thiện các cơ hội giáo dục cho các em bé gái. Chị gặp một đại diện địa phương của một tổ chức phi chính phủ. Bài viết của chị đã được đăng trên nội san và được hàng ngàn người là thành viên hay những người ủng hộ tổ chức phi chính phủ đó đọc. Những tờ báo lớn cũng đã đăng lại bài báo đó, với sự hỗ trợ của phòng quan hệ công chúng và phòng truyền thông của tổ chức phí chính phủ đó. Một thành viên của Nghị viện Châu Âu cũng đã trích dẫn đến bài báo đó. Tác giả bài báo đã trở thành một trong những “chuyên gia” về vấn đề cải thiện cơ hội giáo dục cho các em bé gái trong cộng đồng của chị. Một đài truyền hình đã chọn mời tác giả bài báo đến phỏng vấn trong chương trình nói về cơ hội giáo dục cho các em bé gái.

TẠP CHÍ

Ngày nay có hàng ngàn tạp chí được xuất bản mỗi ngày. Cách tốt nhất để bắt đầu tìm hiểu là bạn hãy đi đến quầy báo gần nơi ở của bạn. Hãy xem ở nước bạn có những tạp chí nào. Thư viện địa phương hay Phòng Thông tin - Văn hóa của Đại sứ quán Hoa Kỳ cũng có một khu tài liệu tham khảo cung cấp cho bạn những thông tin về tạp chí.

Mỗi tạp chí đều có một trang với nhan đề nổi bật --- liệt kê tên và chức vụ của những người làm việc cho tạp chí. Trang này cũng nói rõ tần số phát hành – hàng tuần, hai kỳ một tuần, hàng tháng, hay hai kỳ mỗi tháng – và cũng liệt kê những phòng ban trong tòa soạn. Nếu vấn đề của bạn do một phòng cụ thể nào đó phụ trách, hãy viết thẳng cho biên tập viên của phòng đó. Nếu vấn đề của bạn có vẻ như không thuộc lĩnh vực của một phòng nào, thì hãy gửi bài viết của bạn cho đích danh ông Tổng biên tập. Nếu họ quan tâm, bài viết của bạn sẽ được phân cho một nhân viên trong tòa soạn. Có thể bạn sẽ phải gửi bài vài lần rồi mới nhận được hồi âm. Hãy sử dụng mọi cách giao tiếp để thiết lập quan hệ với biên tập viên và nhân viên tòa soạn, kể cả người “gác cổng” như thư ký tòa soạn hay trợ lý. Các tạp chí thường giữ những hồ sơ thông tin để tham khảo sau này để tạo ra những ý tưởng mới. Vì họ thường không thể đăng những tin tức “nóng hổi”, cho nên các tạp chí có thể đăng những phóng sự dài hơn.

Thời gian “chờ đợi” (thời gian từ lúc nhận được bài báo cho đến lúc bài được đăng) của mỗi tạp chí là khác nhau. Hãy tìm hiểu xem tạp chí mà bạn định gửi bài có thời gian chờ đợi là bao lâu.

---------------------------------

PHƯƠNG TIỆN TRUYỀN THÔNG ĐIỆN TỬ

TIVI VÀ ĐÀI PHÁT THANH

Ngày nay, hầu hết các thành phố lớn trên thế giới đều tiếp cận được với các mạng lưới tin tức quốc tế như CNN thông qua vệ tinh. Tuy nhiên, phần lớn các nơi khác trên thế giới, nhất là các vùng nông thôn, vẫn còn phải phụ thuộc nhiều vào đài phát thanh để nghe tin tức. Một số người có thể lựa chọn trong số hàng trăm kênh, còn những người khác thì chỉ có thể tiếp cận được với tin tức của đài phát thanh /truyền hình thuộc quản lý của nhà nước. Nói tóm lại, việc tiếp cận thông tin rất chênh lệch. Mặt khác, công nghệ truyền thông lại đang phát triển như vũ bão, và điều quan trọng là bạn phải nhận biết đươc các xu hướng trong truyền thông điện tử và những cơ hội thông tin đại chúng hiện nay.

TÔI PHẢI BẮT ĐẦU NHƯ THẾ NÀO?

Trước hết, hãy làm quen với các chương trình phát thanh truyền hình ở nơi bạn sống. Thư viện địa phương hay Phòng Thông tin-Văn hóa của Đại sứ quán Hoa Kỳ cũng có những quyển hướng dẫn về các phương tiện truyền thông. Có những mạng lưới quốc tế với những bộ phận phụ trách nơi bạn sống không? Các “cộng tác viên” – các phóng viên tự do làm việc cho nhiều tờ báo hay đài khác nhau – thường là một nguồn quan trọng nữa để chuyển tin. Hãy lập một danh sách tất cả các chương trình tivi có phát tin tức và các câu chuyện thời sự. Hãy ghi chú những loại chương trình của mỗi đài: tin tức, phim tài liệu, phỏng vấn, tọa đàm (đối thoại) – và người liên hệ và số điện thoại của từng người.

PHẢI LÀM GÌ NẾU TÔI CÓ MỘT BẢN TIN MUỐN THÔNG BÁO TRÊN TIVI?

Hãy liên hệ với biên tập viên chịu trách nhiệm phân công hay biên tập bản tin. Hãy nhớ rằng việc của bạn là “bán” được phóng sự cho phóng viên. Nếu câu chuyện của bạn có liên quan với vấn đề quốc gia hay của địa phương, hay nếu bạn có những hình ảnh thú vị, thì bạn sẽ có nhiều cơ hội được phát sóng trên tivi hơn. Khi nghĩ đến tivi, hãy nghĩ đến những gì máy quay có thể “nhìn thấy” khi họ quay câu chuyện của bạn.

Biên tập viên chịu trách nhiệm phân công và biên tập tin tức sẽ nhắc đi nhắc lại với bạn là, mặc dù họ đọc những thông cáo báo chí và báo cáo, họ vẫn muốn bạn kể cho họ nghe một câu chuyện – với hình ảnh càng sinh động càng tốt. Những yếu tố mà họ tìm kiếm trong câu chuyện là: quyền lợi của con người, một góc nhìn của người địa phương, tầm quan trọng đối với quốc gia, hay mối liên hệ với một câu chuyện đã được phát sóng trước đó.

LÀM SAO ĐỂ TÔI ĐĂNG ĐƯỢC MỘT CÂU CHUYỆN PHÓNG SỰ NẾU TÔI KHÔNG CÓ TIN SỐT DẺO?

Cách tiếp cận cũng giống như đối với một đoạn tin vắn, nhưng không phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời gian như đối với tin. Trong trường hợp này, bạn có nhiều cơ hội hơn để tìm những phóng viên quan tâm đến vấn đề của bạn. Bạn nên bắt đầu bằng việc gửi cho họ những tài liệu bằng văn bản. Hãy gửi kèm bất kỳ bài báo nào bạn đã đăng. Nếu không có một phóng viên cụ thể nào thì bạn nên gửi thông tin đến cho biên tập viên chịu trách nhiệm phân công. Hãy giải thích tại sao người xem truyền hình lại quan tâm đến vấn đề mà bạn muốn đề cập tới.

Sau đây là một câu chuyện về một cách độc đáo để tự giới thiệu về mình và về tổ chức của mình với giới thông tấn: Ở Philippines, những người làm trong giới thông tấn, những nguồn tin, những người chuyên môn trong lĩnh vực quan hệ công chúng, những câu chuyện chính trị và những người hay kháo chuyện tụ tập với nhau để trao đổi thông tin, quan điểm, những tin tức bí mật và những câu chuyện đùa tại “diễn đàn ăn sáng (kapihan). Kapihan có thể có nhiều hình thức. Nó có thể được tổ chức hay diễn ra một cách tự do, có thể có người có kinh nghiệm hay người đặt câu hỏi. Dù là hình thức nào thì thông tin được trao đổi thường cũng sẽ xuất hiện trên mặt báo.

Một nhóm phụ nữ mang tên PILIPINA đã thành công rực rỡ với diễn đàn ăn sáng của họ. Hình thức họ sử dụng là mời một hay hai cán bộ nguồn (một của PILIPINA) đứng lên thuyết trình một cách ngắn gọn, sau đó là một diễn đàn cho tất cả mọi người tham gia đóng góp ý kiến. Trong năm đầu, các vấn đề được thảo luận bao gồm bạo lực đối với phụ nữ (và tác động của nó đối với phát triển), quấy rối tình dục và hình ảnh của phụ nữ trong Kinh thánh. Họ thấy rằng Kapihan không chỉ trở một diễn đàn để chia xẻ các ý kiến và quan điểm, mà còn là một cách thức tuyệt vời đề đưa các vấn đề lên các phương tiện thông tin đại chúng.

PILIPINA cho biết trong số các lợi ích khác của Kaphihan là những thành viên mới, sự quan tâm nhiều hơn của giới thông tấn và sự hình thành những nhóm vận động mới như The Academe, một nhóm của trường Đại học Tổng hợp Philippines mà hoạt động ban đầu của họ là một chiến dịch quảng bá mang tên “Hãy lên tiếng phản đối nạn quấy rối tình dục trong trường học”.

Tổ chức PILIPINA thấy rằng bằng cách sử dụng hình thức quen thuộc với các phương tiện thông tin đại chúng địa phương và công chúng, họ đã đến được với nhiều thính giả hơn mà những thính giả này thường không chấp nhận những quan điểm của phái nữ về những vấn đề xã hội.

CÒN CÁC KHẢ NĂNG VỀ ĐÀI PHÁT THANH THÌ SAO?

Các chương trình “đối thoại” trên đài phát thanh đang trở nên ngày càng phổ biến ở Hoa Kỳ. Chủ nhân của những chương trình này đang dành được sự chú ý và gây ảnh hưởng đến nhiều người buộc họ phải đưa ra những hành động mang tính chính trị. Nếu bạn biết người tổ chức chương trình phỏng vấn trên đài phát thanh, hãy trực tiếp liên hệ với họ. Ngoài ra, hãy liên hệ với người sản xuất chương trình để tìm hiểu xem những thông tin gì sẽ giúp họ chuẩn bị tốt cho cuộc phỏng vấn.

THẾ CÒN VIỆC TRUYỀN DỮ LIỆU ĐIỆN TỬ CỦA NHỮNG THÔNG TIN CỦA CƠ QUAN TÔI THÌ SAO?

Những cơ hội truyền bá thông tin dưới dạng dữ liệu điện tử đang tăng mạnh, và bạn không nên bỏ qua những cơ hội tham gia vào cái gọi là Xa lộ Thông tin. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng nhiều người vẫn có ít hoặc không có cơ hội tiếp cận với máy tính và dịch vụ viễn thông; dữ liệu điện tử là một cách bổ sung chứ không thể thay thế được những phương pháp truyền thông truyền thống qua các phương tiện thông tin đại chúng.

BẠN ĐANG NÓI VỀ NHỮNG LOẠI CƠ HỘI NÀO CHO VIỆC GIAO TIẾP BẰNG DỮ LIỆU ĐIỆN TỬ?

Thư điện tử, hay e-mail, là một loại cơ hội. Nếu bạn hay tổ chức của bạn có e-mail, bạn có thể gửi các tin, thông báo, thông cáo báo chí và các thông tin khác tới các cá nhân hay tổ chức trên toàn thế giới. Vấn đề là bạn cần biết địa chỉ e-mail của họ.

Ở một số trường hợp, bạn có thể thiết lập một địa chỉ e-mail theo nhóm, để chỉ bằng một nút bấm bàn phím, bạn có thể gửi tthông tin cho nhiều người cùng một lúc.

Một khả năng khác là tham gia hay thậm chí là thiết lập một bản tin điện tử của chính mình, được gọi là BBS (Hệ thống Bảng tin Điện tử). Trước hết, bạn phải soạn một cơ sở dữ liện điện tử gồm các tài liệu của bạn. Sau đó, bạn sẽ cung cấp một số điện thoại để bất cứ ai có máy tính và một modem có thể tiếp cận với các thông tin của bạn. Rõ ràng, các chi tiết kỹ thuật và chi phí để tạo hay tham gia một hệ thống bảng tin điện tử sẽ thay đổi tùy theo vị trí và hoàn cảnh. Hơn nữa, chất lượng của hệ thống viến thông sẽ luôn là một yếu tố hạn chế. Nếu bạn ở một thành phố có đường dây diện thoại kém, có thể không đáng để bạn thiết lập một hệ thống bảng tin điện tử.

Hãy nhớ rằng một hệ thống bảng tin điện tử đòi hỏi phải có thời gian và cần được duy tu bảo dưỡng. Nếu thông tin của bạn không thay đổi và cập nhật thường xuyên, ngay cả những người sử dụng quan tâm sâu sắc đến chủ đề của bạn cũng sẽ nhanh chóng bỏ đi chỗ khác.

HỆ THỐNG BẢNG TIN ĐIỆN TỬ CÓ GIỐNG NHƯ INTERNET KHÔNG?

Không. Mặc dù cả hai đều cần một máy tính và modem, nhưng hệ thống bảng tin điện tử về cơ bản là một cơ sở dữ liệu độc lập của địa phương. Hệ Internet là một mạng điện tử toàn cầu rộng lớn và dễ tiếp cận, với nhiều mức độ sử dụng, hoạt động và chức năng khác nhau. Tuỳ vào hoàn cảnh của bạn mà có thể đăng tải thông tin với một tổ chức, một nhóm tin tức hay một dịch vụ cơ sở dữ liệu đã có sẵn trên mạng.

Ví dụ như nhiều trường đại học và tổ chức sử dụng một hệ thống gọi là “Gopher” để tìm kiếm, xác định, trao đổi và truy nhập những khối lượng thông tin khổng lồ. Một hệ Internet khác, Mạng Toàn Cầu, cho phép thể hiện và trao đổi những tệp hình ảnh hay đồ họa.

Tuy nhiên, hãy nhớ rằng mặc dù sẽ đến một lúc Internet cũng sẽ dễ sử dụng như điện thoại, nhưng ngày đó vẫn chưa đến. Bạn sẽ cần một người thông thạo và có kinh nghiệm với Internet để thiết lập “Gopher” của bạn hay các dạng cơ sở dữ liệu khác.

Cũng giống như đối với hệ thống bảng tin điện tử, một điều quan trọng là dữ liệu phải càng cập nhật càng tốt. Trong một thế giới Internet siêu tốc, thông tin trở nên lạc hậu rất nhanh. Điều này có nghĩa rằng ngay cả khi bạn có cơ hội đưa thông tin lên một hệ thống bảng tin điện tử hay Interrnet thì bạn vẫn cần phải quyết định xem thời gian bỏ ra có đáng để bạn đầu tư vào việc đưa thông tin đó lên mạng hay không.

NHỮNG ĐIỂM TƯƠNG ĐỒNG TRONG SỬ DỤNG CÁC HÌNH THỨC THỂ HIỆN TRÊN PHƯƠNG TIỆN THÔNG TIN ĐẠI CHÚNG, DẠNG VĂN BẢN VÀ DẠNG ĐIỆN TỬ, LÀ GÌ?

Trong mọi trường hợp, bạn sẽ kể câu chuyện của mình. Điều mấu chốt để thành công là phải chuẩn bị kỹ và khả năng đào sâu phân tích vấn đề. Các tài liệu bằng văn bản của bạn sẽ rất quan trọng. Tuy nhiên yếu tố quan trọng nhất là xây dựng quan hệ lâu dài với các phóng viên, biên tập viên, nhà sản xuất, “những người gác cổng” và những mối liên hệ khác trong giới thông tấn. Những quan hệ này sẽ liên tục thay đổi nhưng sẽ vẫn là những yếu tố quan trọng.